‘Grutto symbool van mooi platteland’

Description

Waarom blijft de grutto, onze nationale vogel, afnemen ondanks alle inspanningen van beschermers? Onderzoekers van de RUG komen steeds dichter bij het antwoord.

Dat de koning van de weidevogels, de grutto, het moeilijk heeft in ons land is bekend. Er zijn iets meer dan 30.000 broedparen over en het aantal blijft kelderen. Velen weten ook dat het dichtbevolkte Nederland met zijn turbolandbouw van levensbelang is voor het voortbestaan van de fraaie, roestbruine steltloper. In ons land broedt 88 procent van de West-Europese grutto’s.

Grutto Monitor

Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen kijken sinds 2004 al intensief naar grutto’s in Zuidwest-Friesland. Eerst in de Workumerwaard, later ook in aanpalende gebieden in dit deel van die provincie. Door intensief veldwerk hebben ze een schat aan gegevens verzameld, die ook een rol spelen bij pogingen om de grutto voor ons land te behouden.

In de Grutto Monitor 2016, die onlangs verscheen, wordt de laatste vijf jaar onderzoek gebundeld. De rode draad in het verhaal is vooral het kleine aantal kuikens dat in Nederland overleeft. Grutto’s die eenmaal volwassen zijn, hebben goede kansen om het een aantal jaren uit te zingen. Maar doordat er al jaren te weinig aanwas is van jonge dieren, vergrijst de populatie.

AD BY STREAMADS

 

Waarom is er zo weinig nageslacht? Het heeft te maken met toenemende gebrek aan geschikte leefgebieden, leert de studie. Door de schaalvergroting en intensivering in de landbouw, oprukkende bebouwing en de teloorgang van de openheid van het landschap. Maar ook predatie (roof) door vossen en andere rovers speelt een rol. En het weer. Al die factoren kunnen elkaar ook nog eens versterken.

Baat bij hogere grondwaterstanden

,,De vegetatie groeit steeds sneller door verbeterde drooglegging van landbouwgronden en steeds warmere voorjaren. Gruttokuikens moeten door het gras kunnen scharrelen op zoek naar voedsel, maar kunnen niet uit de voeten met die enorme pakken gras, zeker niet als dat plat gaat liggen’’, zegt onderzoeker Jos Hooijmeijer.

Grutto’s hebben daarom baat bij hogere grondwaterstanden. ,,Door een hoger peil groeit het gras langzamer. Vroeger, toen weilanden veel natter waren en in de winter vaak onder water stonden, had je een gefaseerde ontwikkeling van insecten, waar jonge grutto’s van leven. In het hele groeiseizoen waren die beschikbaar. Dat is nu niet zo. Laat geboren kuikens hebben daardoor veel minder kans volwassen te worden.’’

Predatie kan rampzalig uitpakken voor grutto’s, erkent Hooijmeijer. Bejaging van vosdsen kan dan effectief zijn. Maar in massale jachtpartijen ziet hij niets. ,,Want waar begin je en waar hou je op? Waarom hebben predatoren zo’n grote invloed? Dat is de cruciale vraag. We hebben een steriel landschap gecreëerd waar de laatste prooien heel erg voorspelbaar zijn. Rovers weten precies waar ze eieren en kuikens kunnen halen. Er zijn te weinig alternatieve prooien beschikbaar.’’ Het afrasteren van weidevogelgebieden met stroomdraad is geen oplossing. ,,Dat is een maatregel die heel lokaal soelaas biedt. Bovendien: kleine en vliegende predatoren hou je zo niet tegen.’’

Afzien van broedpoging

Niet alleen in Friesland, ook in Groningen heeft de grutto het moeilijk. Ook in reservaatsgebieden. Afgelopen april spraken natuur- en landbouworganisaties af dat het aantal grutto’s in Groningen moet verdubbelen naar 2000 broedparen. Er moet nog veel gebeuren, zegt beheerder Arjan Hendriks van Het Groninger Landschap. ,,Groningen was een groot gruttogebied, maar ze verdwijnen. De aantallen nemen nog altijd af en dat is jammer.’’

Ook Hendriks vermoedt dat predatie een belangrijke rol speelt. Alleen al de aanwezigheid van vossen kan er volgens Hendriks soms toe leiden dat grutto’s afzien van een broedpoging. ,,En dat terwijl we enorm in dat gebied hebben geïnvesteerd, bijvoorbeeld in de waterhuishouding.’’ Het verdwijnen van de openheid op de

speelt ook een rol. Niet alleen bebouwing en infrastructuur rukken op, ook zijn er steeds meer bosjes waar belagers van weidevogels zich schuilhouden. ,,En dan komt er ook nog een nieuwe hoogspanningsleiding op een plek waar nu nog veel grutto’s zitten.’’